Nieuws uit de landelijke Kerk

Duidelijk is dat de leiding van de drie synoden (gereformeerd, hervormd, luthers) het geduld verloren hebben. Afgelopen is het met het steeds weer in overweging nemen van de bezwaren voor de landelijke fusie.
Op 20 februari 2002 kon u in het dagblad Trouw kennisnemen van de onverholen ergernis van de hervormde secretaris-generaal dr Bas Plaisier. Die ene verenigde kerk moet er nú komen. Gemorrel aan eens genomen besluiten tolereert hij niet langer. "We zijn altijd welwillend geweest. Nu niet meer." En als de top van de Samen-op-weg-kerken spreekt, moeten individuele predikanten zich daarbij neerleggen. Vorige week waren het de vrijzinnigen die om een referendum vroegen: moeten de gewone kerkleden niet nog 'ns gehoord worden? En eind januari waren het de gereformeerde bonders in de hervormde kerk die zich weer eens roerden. De orthodox-hervormden kwamen met een nieuw plan: zou de voorgenomen fusie tóch niet omgezet kunnen worden in een federatie, ofwel unie? Plaisier: "Je bent barmhartig. Dan ga je weer eens een mijl. Maar ze moeten een keer ophouden. We zijn altijd welwillend geweest. Nu niet meer."
Kort geleden heeft de leiding van de trio-synode opnieuw van zich doen horen. De fusie moet in een stroomversnelling worden gebracht. Op 12 december 2003 zal het besluit vallen in elk van de afzonderlijke synoden. Dan kan de feitelijke samenvoeging van de drie kerkgenootschappen ingaan op 1 januari 2004. Het precies weergegeven tijdpad is nodig want anders ‘onthouden we de kerkleden de mogelijkheid om bewust naar de vereniging toe te leven,' aldus dr Plaisier. De S.o.W.-kerken zijn volgens dr Plaisier in de afgelopen jaren teveel met zichzelf bezig geweest. De geloofwaardigheid van de kerk in de samenleving is hierdoor geschaad. De tijd die rest tot de vereniging moeten de synodeleden besteden aan toerusting, bezinning, gebed en gesprek. De kerk heeft wel een organisatorische eenheid bereikt op bovenplaatselijk niveau. Nu moet de geestelijke herkenning en verdieping nog groeien, aldus dr Plaisier.
Na deze prachtig klinkende woorden (die letterlijk komen uit het officiële orgaan ‘Kerkbulletin' van 19 april j.l.) volgt nu dat wat is gezegd door de voormalige directeur van het Landelijk Diensten-Centrum (het reusachtige bureau van de trio-synode), drs A.W. Wamsteker-Meijer. Deze woorden stonden niet in een officieel blad van de S.o.W.-organisatie, want ze waren de hooggeplaatste kerkbestuurders onwelgevallig. U kon ze lezen in het Reformatorisch Dagblad van 3 mei j.l. Drs Wamsteker is op teleurstellende wijze aan de kant gezet na haar kritiek op het functioneren van het Landelijk Dienstencentrum. Het in elkaar schuiven van de drie arbeidsorganisaties noemt Wamsteker een ‘onmogelijke taak.' „Het was een fusieproces zonder precedent van drie complexe organisaties, opgebouwd uit allerlei koninkrijkjes met onontwarbare financiële stromen. En daarbij zijn de partners lang niet even groot. Gedwongen ontslag was toen onbespreekbaar. Geschiktere kandidaten van buiten af aantrekken voor bepaalde functies was er niet bij. Ik moest van oude lappen een nieuwe deken maken. Ik wist dat de organisatie op sommige punten niet goed in elkaar stak, maar je probeert er het beste van te maken. Daar heb je tijd voor nodig en die tijd werd me niet gegund." Drs Wamsteker sluit niet uit dat het versnelde doorzetten van het fusieproces lukt. ‘Niet uit enthousiasme, maar uit een soort moeheid en desinteresse. SoW noch LDC zijn voor gemeenten erg belangrijk meer. Dat is pas echt de dood in de pot.'

W. Baan

S.o.W.-FUSIE  —  KRITISCHE GELUIDEN

HAARSCHEURTJES EN BREUKLIJNEN

Wie een huis wil kopen doet er goed aan het eerst grondig te bekijken. Ziet men scheuren in de muren, dan zal men nader onderzoek doen naar de degelijkheid van het huis. De koop kan dan niet direct gesloten worden. Wie zelf een huis bouwt of laat bouwen, en tijdens het optrekken van de muren al scheurtjes ziet, vraagt zich af wat er mis is. Ligt het aan de kwaliteit van de bouwer of van de materialen, of is er een fout gemaakt?
Bij de opbouw van de fusiekerk gereformeerd-luthers-hervormd waren breuk lijnen al ingecalculeerd.

De voorvechters en initiatiefnemers van de Samen-op-Weg fusie verklaarden dat het heel gewoon was dat er tegenstellingen waren. Kritiek werd afgedaan met de redenering: het is helemaal niet moeilijk om kritiek te leveren op werk van dusdanig kaliber als waarmee wij bezig zijn.
Vanuit een vooringenomenheid die niet ter discussie mocht staan, werd de bouw van de fusiekerk ingezet: een fusie moest het worden, want alleen dát wil God van ons.
Het is helaas van alle tijden, dat theologische argumentatie aanhangers het zicht op de werkelijkheid ontnemen. Maar er komen tegenstemmen op. Hiervan geef ik u enkele voorbeelden.

Het leiderschap in de drie Samen-op-Wegkerken moet inspirerender, eigentijdser en democratischer. De leiding van het Landelijk Dienstencentrum (LDC) van de kerken heeft te veel bestuurlijke macht gekregen en functioneert te bureaucratisch.
Vrijwilligers zijn door de kerkleiding ontmoedigd of buiten spel gezet. Dit schrijven ruim zestig predikanten en andere leden van de SoW-kerken in een open brief die zij woensdag 12 september 2001 aan de gezamenlijke synode van de drie kerken hebben gestuurd.De leiding wekt ook de suggestie dat de kerk homogeen van opvatting is, terwijl in werkelijkheid een grote verscheidenheid van opvattingen bestaat. Vele gemeenteleden voelen zich daardoor vervreemd van de landelijke leiding, aldus de opstellers van de brief.

Gebrek aan erkenning van de veelvormigheid is er ook. In het bestuur en de synode van de SoW-kerken bepalen behoudende stromingen voor een belangrijk deel het beleid, schrijven ze. Door die eenzijdigheid richt het landelijk beleid zich volgens veel gemeenteleden te weinig op de toekomst.

De auteurs stellen voor het aantal leden van de gezamenlijke synode terug te brengen van 175 naar 75. Verder vinden zij dat de landelijke leiding van de kerken pas met haar mening naar buiten mag treden, nadat ze deskundigen en de stromingen binnen de verschillende kerken heeft geraadpleegd.

De bekende predikant Ype Schaaf beoordeelt het Landelijk Dienstencentrum van de Samen-op-Wegkerken in Utrecht als te duur. Er dreigt een miljoenentekort en sanering wacht. Met de SoW-kerken lijkt het, aldus ds. Schaaf, dezelfde kant op te gaan als met de supermarktketen Konmar. 'Beide dachten de tijd te verstaan, maar beide zitten nu klem.'
'De centralisering en clustering zijn voorbij', aldus de predikant. 'Mensen zoeken warmte. Ze zoeken medemensen. Ze zoeken hoop en troost. De kerk is voor mensen alleen nog van belang als een gemeenschap die plaatselijk moet functioneren. Gelovigen denken niet meer in structuren.'

2. Pas dit jaar zijn vele gereformeerde kerkenraden geschrokken van de consequenties van de fusie voor hun zelfstandigheid.
Gereformeerde Kerken zijn die zelfstandigheid inzake bestuur en beheer kwijt wanneer de fusie een feit is. Het antwoord: 'Maar dat hebt u toch kunnen weten vanaf het moment dat de eerste besluiten voorbereid werden?' getuigt van een autoritaire miskenning van hoe het werkelijk onder de mensen toegaat. Het is maar weinigen gegeven om onmiddellijk alle consequenties van een verstrekkend besluit als dit te overzien. Daarom had het besluit beter fasegewijs genomen kunnen worden, bijvoorbeeld door het tussenschuiven van het federatiemodel.
Is het niet zeer merkwaardig dat Gemeenten plaatselijk allerlei vrijheid 'krijgen' op het gebied van liturgie, ethische vragen en zelfs het aangaan van een federatie met elkaar, maar dat op landelijk niveau de fusie het enige geaccepteerde model moet zijn? Vandaar die ene mening die aan de overheid wordt meegedeeld, en dat ene beheersmodel.

3. Gelukkig beginnen sommigen synodeleden de haarscheurtjes en breuklijnen op te merken in het fusiegebouw dat opgetrokken wordt.
Synodelid Margot de Jonge heeft in Woord & Dienst van 15 september j.l. gezegd: '"Het thema federatie of fusie beheerst de (trio)synodes. Het lijkt wel of er een taboe heerst op het voorlopig eerst maar eens functioneren als federatie. Maar wat is daar eigenlijk op tegen? Een geforceerd huwelijk kan geen goed huwelijk zijn. Ik denk wel eens dat het machtsdenken het in de top gewonnen heeft van de macht van het dienen, zoals het in de kerk hoort te zijn. Niemand heeft argumenten kunnen bedenken die genoeg hout snijden tegen een federatie. Die discussie is nooit goed gevoerd en is in het verleden door een ordevoorstel inhoudelijk van tafel geveegd.
Op dit moment is, naar mijn mening, een federatie het hoogst haalbare. Je wilt toch niet toelaten dat er zoveel mensen weglopen?"

En wat doen de lutheranen? Behalve de Vereniging tot Instandhouding van de Evangelisch-Lutherse Kerk is er geen enkele groep met een duidelijk geluid tegen de voorgenomen fusie. Slechts twee predikanten werden lid van deze Vereniging, waarvan één (ds Boon) thans een predikant in Duitsland is. Een predikant die geen lid is maar toch zijn nek durft uit te steken, is dr H. Donga te Amsterdam. In het verleden verliet hij de Synode uit protest tegen al te angstvallig rekening houden met hervormden en gereformeerden bij het nemen van principiële besluiten.
Nu kunt u in Trouw van 21 september j.l. lezen, hoe dr Donga genoeg heeft van de kerkpolitiek in de Amsterdamse Samen-op-Weg Gemeente. Hij heeft de samenwerking opgezegd. Gelukkig zijn er ook in ons kerkgenootschap kritische mensen die tegen de meerderheid in durven gaan.

W. Baan