DE MACHTEN EN DE UITVERKORENEN

De verkondiging op de
op Twee na Laatste Zondag van het Kerkjaar

"... de machten der hemelen zullen wankelen ..."
"... ware het mogelijk, de uitverkorenen op een dwaalspoor brengen ..."

Matth. 24 : 29 en 24

Hoe komt de Evangelielezing van deze zondag op u over? Die woorden vol dreigend onheil, in een taal, te vergelijken met schrille tonen...
Luther en Calvijn hebben geweigerd, een verklaring te schrijven van de Apocalyps, d.w.z. de Openbaring aan Johannes. Calvijn was er de persoon niet naar. Luther zag er weinig Christusprediking in; hij vond dit soort hoofdstukken niet belangwekkend genoeg. Met de beeldtaal en met de visioenen was hij snel klaar: "Das sind eitel verba allegorica," zei hij. Enkel zinnebeeldige woorden. Wat doen wij er mee?Zeker is, dat het onmogelijk en ook zinloos is, deze schriftgedeelten uit te pluizen. Het onmogelijke zit 'm hierin, dat daar mensen aan het woord zijn uit een andere tijd, een heel andere tijd. Een tijd waarin het objectieve, kritische denken in wezen onbekend was. Een tijd waarin schrijvers zonder een besef van verschil, historische gegevens mengden met gelovige vertellingen. Wij zijn geen mensen die bijbelgedeelten precies naar de letter lezen. Letterlijk nemen, dat past niet bij Lutheranen in Nederland. Wat we wel doen is luisteren of deze antiek-oosterse preken ons iets te zeggen hebben. Is er misschien iets dat aansluit op wat ook nu aan de orde is? Bovenal luisteren wij, wat of het Evangelie in deze woorden is.

Laat me beginnen met een stemming, een houding, een gevoel dat er toen was en ook nu, onder vele kerkgangers. Juist in dit evangeliegedeelte, dat voor deze zondag door onze Liturgie voorgeschreven wordt - daarin vinden wij dat gevoel. Het is de angst. Angst kleeft ons aan in meerderlei gedaante, en één zo'n gedaante is de onzekerheid. Onzekerheid over hoe het zal aflopen met deze wereldeeuw. Het zijn vooral de natuurverschijnselen in hun dreigende, verwoestende verschijning die mensen angst inboezemen. Denk aan de orkaan Sandy die eind vorige maand over de oostkust van Amerika raasde.In de Staten langs de oostkust wonen tientallen miljoenen vrome mensen, mensen die een orkaan als deze ook met godsdienstige angst ondergaan.Is God vertoornd, of is het op zijn minst een teken van God? Het past goed bij deze evangelielezing waarin we horen dat de machten van de hemel zullen wankelen.Ook dat wankelen gaat over uitzonderlijke natuurverschijnselen. Angst - er is ook angst voor de hel, vooral in kerkgemeenschappen waar bijbelteksten allemaal letterlijk worden genomen. Afgelopen week heeft de Synode van de PKN zich gebogen over een gravamen, dat is een bezwaarschrift. Er is namelijk een kerklid dat vindt dat de PKN zich over de hel uitdrukkelijk moet uitspreken. Het is onverenigbaar met het Evangelie en met de liefde van God dat er een eeuwige straf zou zijn, aldus de indiener van dit bezwaarschrift.

U zult er niet mee zitten, met de woorden van Jezus over de eeuwige straf. Maar voor honderdduizenden kerkgangers is dat vloeken in de Kerk - want, het zijn toch woorden van Jezus, in de Bijbel! Waarom zitten wij daar niet mee? Als Nederlandse lutheranen gaan wij er van uit dat het Evangelie niet afhankelijk is van tijdgebonden zegswijzen, zelfs als ze uit de mond van Jezus komen. Maar in een discussie is het moeilijk om ons uitgangspunt te delen met reformatorische kerkgangers. Weet u hoe dat komt? Dat komt door iets dat dieper zit: dat is die angst. Gevoelens kunnen een redelijk gesprek in de weg staan... Vooral gevoelens die niet boven tafel komen. Angst is zo'n gevoel waaraan vele mensen liever niet worden herinnerd. Het gevoel blijft, ondanks alle argumenten, ondanks alle verstandige overwegingen.

Achter het evangeliegedeelte van deze zondag gaat ook angst schuil. Een grote verdrukking waarin alle zekerheden ondergraven worden. Het heil is ternauwernood, je zou haast denken dat zelfs de uitverkorenen op een dwaalspoor terecht komen. De machten der hemelen zullen wankelen... Ook een voedingsbodem van angst. Deze machten zijn instanties buiten ons die een onontkoombare invloed op ons uitoefenen. Letterlijk worden de sterren aan de hemel bedoeld, maar die staan symbolisch voor allerlei krachten en invloeden die ons overkomen.Deze machten zijn persoonlijk of onpersoonlijk.Een voorbeeld is het geld. Simpel begonnen in de vorm van wissels, is het geld geworden tot wat het nu is: een wereldbeheersende macht. Het geld heeft met eigen wetmatigheid grote landen en wereldbedrijven in zijn greep. Het heeft wel iets weg van een natuurverschijnsel dat wij ook niet kunnen beheersen. Een vulkaanuitbarsting, een tsunami, het zijn allen machten met een enorme uitwerking.

De 'machten der hemelen' kunnen ook persoonlijkheden aanduiden en dan hebben ze iets tweeslachtigs.Heel vroeger sprak men van demonische geesten en goede engelen. In de ervaring en beleving van de antieke oosterlingen was de scheidslijn tussen ons welgezinde - en voor ons gevaarlijke engelen ook niet zo makkelijk te trekken.

Tot de boosaardige machten behoren :onechte christussen en bedrieglijke profeten.Zij zullen in de nood van die laatste tijd komen met oplossingen, aantrekkelijk gepresenteerd. Wij horen dat het een gevaarlijke tijd zal zijn. Die valse christussen zouden zelfs, als het mogelijk was, de uitverkorenen verleiden. Die uitverkorenen zijn niet 'mensen wier zaligheid vastligt in een goddelijk eeuwig besluit.' De uitverkorenen zijn de élite, de keurtroepen. Het zijn zij die zich geheel toewijden aan de verwachting van Gods Koningschap. Zij leven er ook naar. De Heere-God zelf staat garant voor deze dienaren. Het is, wat Hem betreft, niet mogelijk dat zulke élite-dienaren op een dwaalspoor komen... . Maar als het aan de valse christussen ligt, zouden ook dezen op dwaalwegen gebracht worden.

Wie zijn zij, de valse profeten en de valse christussen, dat ze zo gevaarlijk zijn? Ze zullen grote tekenen en wonderen doen, horen we. Er is dus iets te zien bij hen, iets mee te maken waarbij je ademloos staat, met stomheid geslagen. Dit is niet overdreven. Er zijn tot de dag van vandaag voorbeelden van. Het is het aan de macht komen van indrukwekkende persoonlijkheden, mensen met een enorme uitstraling en gezaghebbend overkomen. Zij pretenderen te komen met oplossingen. Vertrouwen wij ons toe aan hun krachtdadigheid, dan komen wij in hun invloedssfeer. Het evangeliegedeelte hedenochtend noemt dat: grote tekenen en wonderen.Maar: Jezus heeft daarvoor nooit een knieval gedaan. Ook om tekenen en wonderen alszodanig was het hem niet begonnen. Hoor een uitspraak van Jezus: 'Indien u geen tekenen en wonderen ziet, zult gij niet geloven.' Ook de apostel Paulus waarschuwt voor demonische machten die grote tekenen doen. Een Lutherse epistellezing in deze tijd van het kerkjaar zegt, dat wij geen strijd hebben te leveren tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden en geestelijke boosheden in de lucht. Hier zien we dat ons bekende persoonlijkheden en onzichtbare, geestelijke boosheden met elkaar samenhangen.

Misschien hoopt u te horen wie precies die onechte christussen en bedrieglijke profeten zijn. Of ik ze even zou kunnen aanwijzen... Dat zou makkelijk voor u zijn... .

Ik heb Amerikaanse collega's die dat zeggen te kunnen. Streng evangelikale voorgangers riepen vorige week hun gelovigen op, te stemmen op Romney.Zij 'wisten' dat Obama door demonen was ingefluisterd om onbijbelse besluiten te nemen. U voelt zelf al aan dat je zo niet met teksten kunt omgaan en ook niet zo mensen mag veroordelen. Ja, en wás het maar zo gemakkelijk, om de onechte christussen en bedrieglijke profeten aan te kunnen wijzen. Eén ding kan ik waarderen bij die fundamentalistische evangelikalen: het blijft niet in het vage.Het evangeliegedeelte hedenochtend is wel heel symbolisch en tijdgebonden, maar het gáát ergens over. Door deze woorden lijkt het me duidelijk, dat het hier geen fantasieën betreft. De evangelisten Mattheus, Marcus en Lucas hebben geen thriller-achtige eindtijd-visioenen willen presenteren. Bovendien ging het hun volgens mij eerst om hun eigen tijd, en om hun zorg hoe de afloop daarvan zou zijn.Zij schreven in de stijl en met de symbolen van hun tijd over de zorg die ze hadden over de toekomst van hun land en volk.

De onechte christussen onderkennen - dat is een niet geringe opgave. De élite van Kerk, de uitverkorenen dus, die zou het moeten kunnen. Maar hoe te beginnen? De Kerk predikt Christus en dat is het begin. Luther heeft maar twee zinnen nodig om het verschil tussen de Christus Jezus en de onechte christussen onder woorden te brengen; hij zegt: 'Christus is niet in de woestijn, en niet in de binnenkamer, maar is uit de maagd Maria geboren, en heeft geleden. Dat is de weg.'

Wat Luther zeggen wil, is: de Christus is geen aanvoerder die komt met plannen en oplossingen. Hij heeft op het kritieke moment zijn leven gegeven voor zijn volk. Dus geen Christus die zich terugtrekt in de binnenkamer om daar plannen uit te broeden; en ook geen Christus in de woestijn die daar volgelingen achter zich verzamelt.

De valse profeten wijzen de mensen op onechte christussen. Die valse christussen op hun beurt bieden de mensheid oplossingen; ze spelen handig in op gevoelens van onbehagen die er onder de mensen leven.Daar is weer die angst die onder de mensen leeft. De onechte christussen gebruiken die in plaats van ons bevrijding aan te zeggen.Deze profeten en christussen streven naar grote macht, op wereldschaal. Ze zijn er in de politiek, in de gezondheidszorg, in de financiële wereld, en in de wereld van de sport en het amusement.Ze zijn er ook in de kerk: geestelijke leiders die u beloven dat hun prediking en de genezende kracht die via hen komt, voor u de oplossing is. Het is maar hoe aantrekkelijk dit wordt gepresenteerd, en duizenden lopen achter zulke leiders aan.

Oplossingen - bood (en biedt) de Christus Jezus oplossingen? Anders gezegd, concreet gevraagd: kunt u, door het geloof in Jezus Christus, uw problemen oplossen? Denkt u ook dat door het christelijk geloof de wereld-problematiek kan worden opgelost? Jezus heeft de pretentie niet, met zijn genezingen zich als wereldredder op te werpen. Maar dat doen de valse profeten en de valse christussen wél. 'Zij zullen grote tekenen en wonderen doen', waarschuwt Jezus. De vraag is dan: wat doet hij zelf dan, wat hebben we aan hem?

Denk nog eens aan dat citaat van Luther: 'Christus is niet in de woestijn, en niet in de binnenkamer, maar is uit de maagd Maria geboren, en heeft geleden. Dat is de weg.'Christus heeft geleden... .Welke van de valse profeten en van de onechte christussen kan dat zeggen van zichzelf? Het lijden van Christus is oprecht en betrokken, het is werkelijk mee-lijden. Ook hij heeft angsten geleden en was daarin nabij de verdrukten en benauwden. Wij geloven in de levende Heer die zich heeft laten slaan aan een kruis. Hij heeft niet zelf ingegrepen, is niet van het kruis afgekomen om een einde te maken aan het lijden in deze wereld.

Zonder de menselijke verantwoordelijkheid uit te schakelen, predikt Jezus, dat God zelf zal ingrijpen. Hij is Koning!'Zoals de bliksem komt van het Oosten en licht tot het Westen, zo zal de komst van de Zoon des mensen zijn!' Dat kan alleen duiden op de onthulling van Gods koningschap. U hoeft dan niet te twijfelen, zo duidelijk is het. Zolang het nog niet zover is, bidden en werken wij; hier en nu ons gebed om Gods vrede: Gezang 285

ELG Zeist, 11 november 2012